Hoe worden chemische stoffen gereguleerd?
Er zou geen leven zijn zonder chemische stoffen. Ze zijn aanwezig in onszelf, overal om ons heen en in elk product dat we kopen. De Europese Unie heeft de meest ambitieuze wetgeving over chemische stoffen ter wereld om ons te beschermen. Zowel bedrijven als instanties hebben een taak om de veiligheid te verbeteren.
De wetgeving van de Europese Unie over chemische stoffen is bedoeld om ons en het milieu te beschermen tegen gevaarlijke chemische stoffen. Daarnaast is de wetgeving gericht op het verbeteren van de concurrentiepositie en innovatie van de Europese industrie en het stimuleren van alternatieven voor het testen van chemische stoffen op dieren.
De vier pijlers van de EU-wetgeving over chemische stoffen zijn:
De REACH-verordening: registratie en beoordeling van, en autorisatie en beperkingen ten aanzien van chemische stoffen
Krachtens REACH moeten bedrijven informatie verstrekken over de chemische stoffen die zij vervaardigen of invoeren. Als een chemische stof niet veilig kan worden gebruikt, kunnen instanties besluiten tot maatregelen om de risico's ervan te beheersen.
De verordening betreffende de indeling, etikettering en verpakking (CLP)
Deze wet waarborgt dat werknemers en consumenten duidelijk worden geïnformeerd over de gevaren van chemische stoffen. Dit gebeurt via etiketten met gestandaardiseerde aanduidingen en pictogrammen.
De biocidenverordening (BPR)
Biociden, zoals ontsmettingsmiddelen of insectenwerende middelen, beschermen ons of diverse materialen tegen schadelijke micro-organismen. Deze wet waarborgt dat er voldoende informatie voorhanden is, zodat consumenten deze producten veilig kunnen gebruiken.
De verordening over voorafgaande geïnformeerde toestemming (PIC-verordening)
Deze verordening geeft richtsnoeren voor de uitvoer en invoer van gevaarlijke chemische stoffen.
Daarnaast zijn er veel meer wetten die het gebruik van chemische stoffen reguleren. Voor specifieke groepen van chemische stoffen, zoals pesticiden, farmaceutische producten of cosmetica, is er een eigen wetgeving.
Bedrijven moeten bewijzen dat hun chemische stoffen veilig in gebruik zijn.
In de EU moeten bedrijven die chemische stoffen vervaardigen of invoeren bewijzen dat hun chemische stoffen veilig in gebruik zijn. Om chemische stoffen in de EU te kunnen verkopen, moeten deze bedrijven ze registreren bij het Europees Agentschap voor chemische stoffen, ECHA.
Bedrijven moeten informatie over hun chemische stoffen verstrekken met betrekking tot de gevaarlijke eigenschappen ervan en hoe ze veilig kunnen worden gebruikt. Ze moeten ook hun klanten in de toeleveringsketen informeren over de manier waarop de risico's van hun chemische stoffen kunnen worden beheerst. Als een chemische stof niet veilig kan worden gebruikt, kunnen de autoriteiten het gebruik ervan beperken of eisen dat vooraf autorisatie moet worden verkregen. Dit zet bedrijven onder druk om de meest gevaarlijke chemische stoffen te vervangen door veiligere alternatieven.
Bedrijven moeten nagaan of hun chemische stoffen gevaarlijke eigenschappen hebben die de gezondheid van de mens of het milieu kunnen schaden. Ze moeten ze op de juiste wijze indelen, bijvoorbeeld als kankerverwekkend of als giftig voor in rivieren en zeeën levende organismen. De chemische stoffen moeten ook op de juiste wijze worden geëtiketteerd met de juiste pictogrammen en uitleg over veilig gebruik.
Zo kunnen werknemers en consumenten weten wat de effecten van chemische stoffen zijn, weloverwogen keuzes maken over de producten die ze kopen en ze veilig gebruiken.
Wat doet ECHA?
ECHA beheert de informatie over chemische stoffen die door de industrie wordt verstrekt. Het publiceert informatie over geregistreerde chemische stoffen en over hoe ze zijn ingedeeld en moeten worden geëtiketteerd. Deze gegevens zijn voor iedereen kosteloos in te zien op de ECHA-website en vormen een unieke database met informatie over duizenden chemische stoffen die dagelijks in Europa worden gebruikt. Op de website staat ook informatie over biociden.
De informatie over chemische stoffen wordt gescreend en het agentschap controleert bijvoorbeeld welke stoffen veel worden gebruikt op een manier waarbij consumenten of werknemers kunnen worden blootgesteld. ECHA beoordeelt de chemische veiligheidsinformatie van de industrie en vraagt om meer gegevens als er belangrijke informatie ontbreekt. Op basis van deze informatie werken ECHA, de lidstaten en de Commissie samen aan de beheersing van de risico's van gevaarlijke chemische stoffen, bijvoorbeeld door sommige of alle vormen van gebruik te beperken. Door verbetering van kennis en bewustmaking zullen de gevaarlijkste chemische stoffen geleidelijk worden vervangen door veiligere.
Risico's van chemische stoffen beheersen
Beperkingen beschermen de gezondheid van de mens en het milieu tegen de risico's van chemische stoffen in de EU. Ze kunnen de vervaardiging, invoer, het in de handel brengen of specifieke gebruiksvormen van een stof beperken. Beperkingen kunnen ook alle of specifieke gebruiksvormen van een stof verbieden.
Autorisatie
Als een stof is geïdentificeerd als bijzonder schadelijk voor de gezondheid van de mens of het milieu, wordt deze toegevoegd aan de kandidatenlijst van zeer zorgwekkende stoffen (SVHC’s). Deze lijst wordt door ECHA gepubliceerd en regelmatig bijgewerkt. Als een stof op deze lijst komt, hebben bedrijven die deze stof vervaardigen, invoeren of gebruiken wettelijke verplichtingen. Consumenten hebben het recht om te vragen of bepaalde producten die zij kopen zeer zorgwekkende stoffen die op de kandidatenlijst staan bevatten boven een bepaalde concentratie.
Als een zeer zorgwekkende stof op de autorisatielijst komt, kan deze na een bepaalde datum niet worden gebruikt of op de EU-markt worden gebracht, tenzij een specifieke autorisatie is aangevraagd en verleend. Om een autorisatie aan te vragen, moeten bedrijven een gedetailleerde analyse van alternatieven voor het gebruik van hun stof uitvoeren. Ze moeten aantonen dat de risico's van het gebruik van de stof klein zijn. In bepaalde gevallen moeten ze ook aantonen dat de voordelen voor de samenleving groter zijn dan de risico's die de stof oplevert, en dat er geen geschikte alternatieven beschikbaar zijn.
Geharmoniseerde indeling en etikettering
Bedrijven die chemische stoffen vervaardigen, invoeren of gebruiken, moeten deze indelen overeenkomstig de geïdentificeerde gevaren. Ze moeten hun gevaarlijke stoffen en mengsels etiketteren en dienovereenkomstig verpakken. Voor de gevaarlijkste chemische stoffen, bijvoorbeeld de stoffen die kanker veroorzaken, moeten deze indeling en etikettering in de hele EU geharmoniseerd zijn. Dit waarborgt dat hun risico's in alle lidstaten afdoende worden beheerst.
Wie controleert de bedrijven?
Het zijn de nationale handhavingsinstanties die de bedrijven inspecteren en nagaan of ze zich aan de wet houden. Zij kunnen bedrijven die hun verplichtingen niet nakomen boetes opleggen.
Chemische stoffen – terminologie
Op deze pagina's gebruiken we de term ‘chemische stoffen’ en ‘producten’. De wetstekst gebruikt specifiekere terminologie: stoffen, mengsels en voorwerpen.
- Een stof is een chemisch element en zijn verbindingen in de natuurlijke toestand of verkregen door vervaardiging. Voorbeelden: zilver, natriumchloride
- Een mengsel is een mengsel of oplossing bestaande uit twee of meer stoffen. Voorbeelden: verf, waspoeder
- Een voorwerp is een object waaraan tijdens de productie een speciale vorm, oppervlak of patroon wordt gegeven. Dit bepaalt zijn functie in hogere mate dan zijn chemische samenstelling. Voorbeelden: T-shirt, hamer
Raadpleeg voor meer informatie ECHA-Term, onze meertalige terminologiedatabase. Deze database heeft een goede verzameling definities die met chemische stoffen te maken hebben.