Substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego a nasze zdrowie - Chemicals In Our Life

Substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego a nasze zdrowie

Substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego mogą mieć poważne skutki dla zdrowia, takie jak niepłodność, rak i zaburzenia rozwoju, w tym m.in. wrodzone wady rozwojowe. Do czego są one w ogóle używane i jakie podejmuje się działania, aby nas przed nimi chronić?

Układ hormonalny to rozbudowana sieć połączeń umożliwiających komunikację między układem nerwowym a podstawowymi funkcjami życiowymi organizmu, takimi jak rozmnażanie, odporność, przemiana materii i zachowanie.

Z badań wynika, że niektóre substancje chemiczne zakłócające pracę naszego układu hormonalnego mogą mieć negatywny wpływ na nasz metabolizm, wzrost, sen, a nawet nastrój. Substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego to w większości chemikalia produkowane przez ludzi, które można znaleźć w różnych materiałach, w tym w pestycydach, metalach, dodatkach do żywności i kosmetyków, a także w występujących w nich zanieczyszczeniach.

Szkodliwe skutki dla zdrowia, które mogą być wywoływane przez substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego, obejmują między innymi spadek produkcji plemników i raka jąder u mężczyzn, oddziaływanie na układ nerwowy i odpornościowy oraz wzrost liczby chłopców urodzonych z wadami rozwojowymi układu moczowo-płciowego. Niską jakość nasienia stwierdzono de facto u dużej części młodych mężczyzn – w niektórych krajach nawet u 40% – co zmniejsza ich szanse na ojcostwo.

W najnowszych badaniach wykazano także, że substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego mogą oddziaływać na układy kontrolujące gromadzenie tkanki tłuszczowej w organizmie i przyrost masy ciała. Wzrost występowania zaburzeń neurobehawioralnych, takich jak dysleksja, niepełnosprawność intelektualna, autyzm i ADHD, również ma związek z ekspozycją na działanie substancji zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego.

Na kontakt z substancjami zaburzającymi funkcjonowanie układu hormonalnego możemy być narażeni za pośrednictwem żywności, pyłu lub wody, wdychając gazy i cząsteczki unoszące się w powietrzu lub po prostu przez skórę, na przykład podczas nakładania produktów do higieny osobistej.

W niektórych przypadkach skutki wywołane przez substancję zaburzającą gospodarkę hormonalną widoczne są dopiero po długim czasie od ekspozycji na jej działanie. Na przykład ekspozycja płodu na taką substancję może wywołać negatywne skutki dla zdrowia w dorosłym wieku. Szkodliwe skutki dla zdrowia mogą też dotknąć przyszłe pokolenia.

Substancje podejrzewane o zakłócanie funkcjonowania układu hormonalnego można znaleźć w wyrobach codziennego użytku, w tym m.in. w plastikowych butelkach, zabawkach, metalowych pojemnikach na żywność, urządzeniach elektronicznych, kosmetykach, pestycydach i detergentach.

The views presented in the video do not necessarily represent the official position of the European Chemicals Agency.
The video interview is from the ‘People and perspectives’ section of ECHA’s newsletter issue February 2018

Jakie działania podejmuje UE w tej sprawie?

UE prowadzi działania na wielu różnych szczeblach – od badań po wprowadzanie odpowiednich przepisów – i aktywnie identyfikuje substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego. Coraz więcej chemikaliów uznaje się za substancje wzbudzające szczególnie duże obawy (SVHC) ze względu na posiadane przez nie właściwości zaburzające gospodarkę hormonalną.

Jednym z nich jest bisfenol A (BPA). BPA znajduje się na liście kandydackiej substancji do udzielenia zezwolenia na podstawie rozporządzenia REACH z uwagi na jego toksyczny wpływ na reprodukcję i właściwości zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego. Zanim BPA oficjalnie uznano za substancję wzbudzającą szczególnie duże obawy ze względu na właściwości zaburzające pracę układu hormonalnego, wprowadzono zakaz stosowania jej w produkcji papieru termicznego, gdzie służy do wytwarzania barwnika. BPA można też znaleźć w paragonach ze sklepów oraz biletach środków komunikacji zbiorowej i biletach parkingowych. Zakaz wejdzie w życie w 2020 r., aby dać przedsiębiorstwom czas na wycofanie go z użytku i znalezienie bezpieczniejszych zamienników.

Wykorzystywanie BPA w butelkach do karmienia niemowląt jest niedozwolone w całej UE od 1 czerwca 2011 r. Wykorzystywanie BPA w materiałach mających kontakt z żywnością jest co prawda w Unii dozwolone, ale określono maksymalną ilość tej substancji, która może zostać uwolniona z danego materiału. Ponadto niektóre państwa członkowskie wprowadziły dodatkowe ograniczenia dla produktów zawierających BPA.

Ftalany to substancje chemiczne, które często wykorzystuje się do zwiększenia i utrzymania giętkości tworzyw winylowych. DEHP, DBP, DIBP i BBP to cztery ftalany, które dodano do listy kandydackiej substancji wzbudzających szczególnie duże obawy ze względu na właściwości zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego. Ograniczenia dotyczące tych i innych ftalanów już zostały wprowadzone w życie lub są w przygotowaniu.

UE nieustannie pracuje nad zidentyfikowaniem niebezpiecznych chemikaliów, w tym substancji zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego, dążąc do zastąpienia ich bezpieczniejszymi zamiennikami. Kryteria identyfikacji chemikaliów o właściwościach zaburzających funkcjonowanie układu hormonalnego w produktach biobójczych zostały uzgodnione na szczeblu unijnym. Zaczną one obowiązywać w czerwcu 2018 r.

Więcej informacji na temat przykładowych substancji oznaczonych jako zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego można uzyskać, klikając poniższe linki:

Dowiedz się więcej